Sinds 29 september 2022 heeft — na Brussel en Gent — nu ook Leuven een Community Land Trust. Piet Van Meerbeek, participatie-expert, en Liesbeth Provoost, directeur van Avansa Oost-Brabant trokken mee aan de kar. We stelden hen de vraag wat zo’n Community Land Trust nu precies doet en waarom het belangrijk is dat er ook in Leuven zo’n organisatie bestaat.
Piet Van Meerbeek: “Ik zou zeggen: een CLT is overal nodig. Want grond is onze planeet zelf en die is niemands eigendom. Een CLT maakt het mogelijk om samen, als lokale gemeenschap, zorg te dragen voor de grond. Het is een mechanisme om de toegang tot grond te regelen zonder de minder kapitaalkrachtigen uit te sluiten.
Da's natuurlijk extra belangrijk in het Leuvense omdat de prijzen hier zo extreem hoog zijn. We kennen allemaal wel een alleenstaande moeder of iemand met een uitkering die op zoek is naar een betaalbare woning. In eerste instantie mikt onze CLT op mensen die uit de boot vallen bij het aanbod sociale woningen en tegelijk niet genoeg kapitaal hebben om een kwalitatieve woning te vinden op de privémarkt.”
Piet: “Een Community Land Trust, afgekort een CLT, is een organisatie die grond verwerft en in gemeenschapsbezit houdt. Zo haalt ze de gronden uit de markt en stopt ze de spiraal van speculatie en prijsstijgingen. Op die manier kan een CLT betaalbare woningen of buurtinfrastructuur aanbieden.
Meestal gaat het om koopwoningen. De toekomstige eigenaars kopen dus de woning, maar niet de grond waarop de woning gebouwd is. Die wordt beheerd door de organisatie, ‘tot het einde der tijden’. De kopers worden deel van de gemeenschap van de CLT, samen met de lokale overheid, het plaatselijke middenveld en sympathisanten. Allemaal samen beheren de leden de gronden van de CLT, als een ‘common’ of ‘gemeengoed’. Afspraken bij verkoop zorgen ervoor dat ook in de toekomst de woningen betaalbaar blijven.”
Wonen is een basisrecht, maar zeker in Leuven komt dit basisrecht in het gedrang.
Liesbeth Provoost: “We hebben al heel snel mee onze schouders gezet onder deze CLT en zijn dan stichtend lid van de vzw geworden.
Wonen is een basisrecht, maar zeker in Leuven komt dit basisrecht in het gedrang. Avansa ondersteunt groepen die andere vormen van wonen en eigendomsverwerving uittesten. Jarenlang werd het verwerven van een eigen woning en de grond, als succesformule gezien. Dat model komt op de helling te staan, enkel mensen die ergens kapitaal verwierven of gesteund worden door ouders, kunnen zich nog een woning veroorloven.
Omdat we een verdere tweedeling van de maatschappij — de eigenaars versus de niet-eigenaars — willen tegengaan, testen we mee andere modellen uit. We geloven dat dit een gezonde maatschappij ten goede komt. Een maatschappij met een gezonde mix van bewoners, die allen een rol spelen in onze samenleving. Leuven mag geen stad worden voor de happy few.
Het model van de CLT is één alternatief. Mensen worden wel nog eigenaar van het huis, maar niet meer van de grond waar dat huis op staat. Die is van de gemeenschap. Er bestaan nog andere alternatieven, zoals de wooncoöperaties. Wij willen als Avansa mee alternatieven ondersteunen die het gangbare handelen uitdagen.
Het boeit ons vooral om de mogelijke bewoners en buurt te betrekken. En om deze ideeën ook ruimer te verspreiden om zo na te denken over wonen en eigendom. Hoe breder het draagvlak, hoe succesvoller de alternatieven worden. En daar zet Avansa zich achter."
Piet: “Het initiatief voor de oprichting van deze CLT kwam van het Leuvens stadsbestuur. De stad stelde einde 2019 een coördinator aan. Dat betekende ook meteen het startschot van de zoektocht naar bondgenoten binnen het Leuvense middenveld. Zo belandde Hanne Verstreken, de aangestelde coördinator, bij Avansa Oost-Brabant.
Participatie, gelijke kansen voor iedereen en duurzaamheid zitten in het DNA van Avansa, dus waren wij direct heel enthousiast over dit initiatief. Het is mijn rol om kandidaat-bewoners en sympathisanten te mobiliseren en inspraak te geven in de beslissingen over de oprichting van de organisatie en het eerste bouwproject vlakbij het Provinciehuis.
We hebben avonden georganiseerd met Leuvenaars, geïnteresseerde toekomstige bewoners en buurtbewoners die geloven in het project en hun levenservaring willen inzetten voor de oprichting van de CLT. In september hielden we nog een ‘marktdebat’ op het Martelarenplein rond de vraag of grond vooral een verkoopsartikel moet zijn of eerder een plek om te wonen.”
Piet: “We hebben samen met veel van die andere organisaties rond de tafel gezeten tijdens de zogenaamde praktijkkamers die Hanne inhoudelijk georganiseerd heeft en door The Pond & The Waterfalls begeleid werden. Dat waren momenten om de professionele expertise van het middenveld aan te boren over de doelen van de vzw, de statuten, het pilootproject Klein Rijsel 2, enzovoort.
Die groep was heel divers: mensen uit de banken – en bouwwereld zaten naast opbouwwerkers of verenigingen waar armen het woord nemen. Groepen die doorgaans niet dikwijls samenzitten, maar nu verenigd waren in de overtuiging dat deze CLT een stap vooruit is voor de Leuvenaars. De laatste maanden hebben ook nog andere organisaties zich aangesloten, die er bij de praktijkkamers nog niet bij waren.”
Piet: “Elke Leuvenaar kan zich nu al aanmelden voor de nieuwsbrief. Zo maak je de CLT Leuven-gemeenschap en het draagvlak groter en sterker.
Formeel lid worden kan pas later. Eerst moet het kersverse bestuursorgaan van onze CLT aan het werk. Daarin zetelen drie mensen uit het middenveld naast drie vertegenwoordigers van het stadsbestuur. Zij bouwen de organisatie verder uit.
Hun eerste werk is een toewijzingsreglement opstellen. Dat reglement zal criteria bevatten die bepalen wie het recht krijgt om een CLT-woning te kopen. Het is aan Avansa om de mensen uit de doelgroep inspraak te geven over dat reglement. We verwachten nu dat het reglement tegen de lente van 2023 op tafel zal liggen.
Van zodra dat reglement er is, kunnen kandidaat-bewoners ook officieel lid worden van de CLT en breiden we ook het bestuursorgaan uit met drie vertegenwoordigers uit die groep. Ondertussen werken vijf ontwerpteams aan voorontwerpen voor Klein Rijsel 2, de pilootsite. In maart volgend jaar hakken we dan de knoop door welk architectenbureau het definitieve plan mag tekenen.
Kortom: onze CLT begint klein en langzaam, zoals dat altijd gaat in de bouw. Om het met een knipoog naar een film van Werner Herzog te zeggen: ‘Auch Zwerge haben klein angefangen’ of vertaald: ‘Ook dwergen zijn klein begonnen.’”
